Günümüzde her yıl 1,3 trilyon ton gıda israf edilirken dünya üzerindeki 829 milyon insan da trajik biçimde açlıkla mücadele ediyor. Halbuki her yıl israf edilen tonlarca gıda, açlık çeken insanların ihtiyacını fazlasıyla karşılayabilir. 2019'dan 2022'ye kadar yetersiz beslenen insan sayısı 150 milyon kadar artmış durumda.  Özellikle de gelişmemiş ülkelerdeki gıda güvensizliği, çatışmaların ve iklim krizinin getirdiği etkilerle şiddetlenmeye devam ediyor. Gıda israfı aynı zamanda karbondioksit salınımına da sebep olarak iklim krizini tetikliyor. Elbette, Dünya’da bu kadar insan açlıkla mücadele ederken trilyonlarca ton gıdanın israf edilmesi büyük bir adaletsizlik ve çözülmesi gereken acil bir sorun. Bu israfın, tükettiği kaynakları ve gezegenimize verdiği zararları da düşündüğümüzde israfı önlemek adına atılacak adımlar büyük önem taşıyor.

Gereğinden fazla ekmek almayın

Genci yaşlısı, yetişkini çocuğu hemen herkes taze ekmek yemeyi seviyor. Hal böyle olunca bir gün öncesinden kalmış ekmekler boynu bükük kalıyor. Evde ekmek varken, ekmek almamak ya da nasılsa yenir diye düşünülerek ekmek almamamız gerekiyor. Bu sadece ekmek için değil, tüm ihtiyaç ürünleri için geçerli. O nedenle alışverişe çıkmadan önce mutlaka bir alış veriş listesi hazırlamak gerekiyor. Hazırlanan listedeki ürünleri almak için markete gitmek gerekiyor. Bu liste dışında gördüğünüz ürünler ihtiyaç dışı ürünler olacak ve israf olma riski olacağından bunları almayarak gıda israfıyla mücadelede önemli bir yol kat edilmiş olacak. Buğday ekmeği yerine ambalajlı, tam tahıllı ya da kepekli ekmek gibi uzun süre dayanabilen ekmekler tercih edilebilir. Ambalajlı gıdaların üzerinde yer alan “Son Kullanma Tarihi” yiyeceği hangi tarihe kadar tüketebileceğinizin bilgisini verir. Paket ekmekleri ya da diğer ambalajlı yiyecekleri son kullanma tarihinden sonra tüketmek güvenli olmadığı için satın alım yaparken mutlaka tarihleri kontrol edin. Günü birlik yenmeyeceğini ve kalabileceğini düşünerek markete yeni gelmiş ve son kullanım tarihine 4-5 gün süresi olan ürünleri tercih edin. Süt ve süt ürünleri, et, yumurta, et ürünleri, dondurulmuş gıdaları alırken de son kullanma tarihi (SKT) olan gıdalar israfı önlemek adına stoklanmamalı ve son kullanma tarihine kadar tüketilebilecek miktarlarda alınmalı. "Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi" (TETT) ise son tüketim tarihine oranla daha esnektir. Kuru fasulye, mercimek gibi kuru gıdalar ile makarna gibi tahılların ambalajlarında yer alan TETT, Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi içerisinde güvenle tüketilebilir.

Bayat ekmek yemeklerini tarif defterinize not edin

Ülkemizde her gün 12 milyon ekmek bayatlatılarak çöpe atılıyor. Bu her gün 60 milyon lirayı çöpe atmak anlamına geliyor. Bu nedenle yemek tarifleri defterimizde yeni bir sayfa açarak, içerisine bayat ekmek yemeklerini not edebilirsiniz. Haftada bir öğün bayat ekmek yemeği yiyerek hem ekmek hem de gıda israfa dur demek mümkün. Bayat ekmeklerle yapılabilecek yüzlerce yemek tarifi bulunuyor. Ayrıca siz de damak zevkinize göre bayat ekmek yemekleri tarifleri geliştirebilirsiniz. Bunlardan bir tanesini sizlerle paylaşıyoruz. Benim de favori yemeklerimden olan salçalı ekmek kanepesi, bayat ekmekleri değerlendirebileceğiniz lezzetli bir tarif. Yarım bayat ekmek, 2 yumurta, 1 yemek kaşığı domates salçası, 200 gram peynir, Yarım çay bardağı süt, Çeyrek çay bardağı sıvı yağ, Kekik kullanacağımız malzemeler. Fırınımızı ısıtalım. Bayat ekmeğimizi ne ince ne kalın olacak şekilde dilimleyelim. Yumurtalarımızı bir kaseye kıralım. Üzerine salçamızı ekleyelim ve karıştıralım. Yağımızı ve sütümüzü de ekleyelim. Ekmeğin üzerine sürülecek kıvama gelene kadar karıştıralım. Ardından peynirimizi ekleyelim ve karıştıralım. Karışımı ekmek dilimlerimizin üzerine bolca sürelim. Pişirme kağıdı serdiğimiz fırın tepsimize karışım sürdüğümüz ekmekleri dizelim. Ekmeklerin üzerine bolca kekik isteğe göre kırmızı biber ekleyelim. Tepsimizi alt-üst ayarda ısınmış fırınımıza yerleştirelim. Ekmeklerimizin kenarları kızarınca fırından çıkartalım ve sıcak, sıcak servis edelim.

Buzdolabınıza bakmadan alışverişe çıkmayın

Buzdolabınızda eksik olan ürünlere bakmadan, neye ihtiyacınız olduğunu tam olarak belirlemeden yeni bir ürün almanız demek çoğu zaman buzdolabında bozulmuş ürünlerle karşılaşacağınız anlamına gelecektir. Bu nedenle mutlaka alışveriş öncesi ihtiyaçlarınızı kontrol ederek satın alım yapın. Ayrıca paketi açılmış, ya da yendikten sonra kalanı buzdolabına konan ürünlerin de belli bir süre sonra bozulacağını unutmayın. Buzdolabı ürünleri korurken, süresiz bir tarih için bunu yapmadığını bilmeniz gerekiyor. O yüzden kalan yemeklerin 1-2 gün içinde bitirilmesi gerekir.  Buzdolabında bulunan yiyecekleri düzenli olarak kontrol edin ve son kullanma tarihleri yaklaşan gıdaları, israfı önlemek adına mutlaka tüketin. Gıda tüketiminde son alınanın daha sonra tüketilmesine, daha önce aldığınız ürünleri ise öncelikli tüketmeye dikkat ederek israfın önünü kesebilirsiniz. Fakat bazen bozulmasa da dolapta fazla beklemiş bir yemeği tüketmek istemeyebiliriz. Bu aşamada bu yemeği değerlendirebileceğiniz alternatif yemekler üretebilirsiniz. Tazeliğini kaybetmeye başlayan sebzeleri; çorba veya börek yapımında veya sebzeli omlet ile sebzeli makarnalar yaparak değerlendirmeniz mümkün.

Pişirdiğiniz yemeklerin kalanlarını dondurun

Yemeklerde ekmek tüketirken, mutlaka dilimleyerek masaya koyun. Yiyebileceğiniz kadar ekmek alın. Eğer ekmekler ertesi güne kalmışsa, mutlaka bayat ekmek yemekleri ile değerlendirip, çöpe atılmalarının önüne geçin. Yemekleri küçük porsiyonlarda servis edin, yeterli değilse tükettikten sonra biraz daha ekleyebilirsiniz. Böylece tabağa fazla alınan yiyeceğin israfını önlemiş olursunuz. Ertesi günün öğle yemeğinde, bir gün önce tüketemediğiniz yiyecekleri değerlendirin. Pişirdiğiniz yemekler fazla ise daha sonra tüketmek üzere dondurun. Yiyeceklerinizi sokaklardaki dostlarımız olan hayvanlar ile de paylaşabilirsiniz.

Artan gıdaları değerlendirin

Pilav, makarna ya da fasulye gibi bir çok yemek ertesi güne hatta iki gün sonrasına bile kalabilmekte. Bu besinleri farklı yemeklerin yapımında değerlendirmek mümkün. Kalan yemekleri değerlendirmenin bir başka yolu da çorba yapımında kullanılmasıdır. Çorba yapmak için ihtiyaç duyulan bakliyat veya tahılları artan yemeklerden karşılayabilirsiniz. Damak zevkinize göre sadece artan yemekleri veya bayat ekmekleri değil, buzdolabının ücra köşelerin tek başına kalmış, havuç, kabak, biber gibi sebzeleri de yapacağınız çorbada kullanabilirsiniz. Çorba yapmak için illa tariflere bağımlı değilsiniz. Bayat ekmekleri, artan yemekleri ve günü geçmek üzere olan sebzeleri değerlendirerek kendi kendinizin şefi olabilir. Şeften Günün Çorbasını ailenizin beğenisine sunabilirsiniz.

Doğru saklama yöntemlerini kullanın

Kimi gıdalar buzdolabında, kimi de dışarıda saklanmalı. Aldığınız gıdaları saklamak için en doğru yöntemleri araştırın ve bunları uygulayın. Bu şekilde aldığınız gıdaları daha uzun süre kullanabilecek ve israfın önüne geçmiş olacaksınız. Son tüketim tarihlerine mutlaka dikkat edin. Daha önceden aldığınız gıdalara tüketmek üzere öncelik verin, böylece onlar bozulmadan tüketilmiş ve çöpe atılmamış olacaklar. Daha sonra yeni aldığınız ürünleri sağlıkla tüketebilirsiniz.