Muğla-İzmir arasında yüzlerce kez geçmemize rağmen Aydın'ın merkezini ilk kez otomobil yarışları sayesinde ziyaret etme imkanı bulduk. Ege ve Antik kentleri beni her zaman etkilemiştir. O dönemden kalan tapınak yada antik tiyatro kalıntılarına baktığınızda tarihin büyüleyici mistik yanını hissetmemek mümkün değil. Bugünkü Aydın şehir yerleşiminin kuzeyinde, Top Yatağı sırtında, antik dönemde “Tralles” isimli bir kentin bulunduğu biliniyor. Bu kent MÖ.2 bin 500 yıllarında, Hititler zamanında kurulmuş ve 7.yüzyılda ise, Lydia zamanında en parlak  dönemini yaşamış. Bölgede, daha sonraki tarihi süreçte, Frigya, Lidya, Pers, Roma ve Bizans izlerini görmek mümkün. İlerleyen zamanlarda Selçuklular, Menteşeoğulları, Aydınoğulları ve son olarak da Osmanlı hakimiyetine giren şehir, tüm kültürlerin ortak izlerini taşıyor. Aydınoğulları döneminde, şehrin adı  “Aydın Güzelhisar” ı olarak anıldığı için şehrin ismi de buradan geliyor.

Şehir merkezi modern, hareketli ve canlı

Bundan önceki gezi yazılarımda da belirttiğim gibi 'Bir şehri öğrenmenin en güzel yolu yürüyerek gezmektir' sözümü bir kez daha yinelemek istiyorum. Kaldığımız otelden şehir  merkezine doğru yürüyerek Aydın'ı tanımaya başlıyoruz. Her şeyden önce sanki İzmir'de yürüyormuşum gibi bir hisse kapıldım. Adnan Menderes Caddesi üzerindeki çay bahçesi ve kafeteryalar günün her saati dolu. Caddenin ara sokaklarında kurulu tezgahlarda, el sanatları ürünleri bulmak mümkün. Top yatağı sırtlarına doğru geldiğinizde şehrin bu kesimindeki parke taş döşeli sokakları gezebilirsiniz. Aydın denildiği zaman herkes Kuşadası yada Didim'i aklına getiriyor. Ancak Aydın şehir merkezi de son derece modern, hareketli ve canlı. Özellikle, Denizli istikametinde, açık alanda kurulu bulunan restoranları deniz ürünleri ve balık çeşitlerini tadabileceğiniz bir yer. Burada ev yapımı enfes turşulardan bulma şansınız da var.

Ekonominin temeli zeytin ve incir

Türkiye’nin ilk demiryolu kurulan şehri olma özelliğini taşıyan Aydın merkezinin rakımı, 65 metre. Ekonominin temelini zeytin ve incir oluşturuyor. Büyük Menderes ırmağının suladığı verimli topraklarda, her türlü tarım yapılabiliyor. Aydın'da zeytinlikler ve meyvelikler çok geniş alan kaplıyor. Aydın ayrıca pamuk üretiminde de ülke genelinde, 4.sırada bulunuyor. Ama özellikle incir Aydın'da öne çıkıyor. En kaliteli incir Aydın-İzmir arasında bulunan Karaot dağ köyü'nde yetişiyor. Dağ inciri en kaliteli incir türü olarak biliniyor. Taze incir Temmuz ayının sonların doğru başlar. Eylül ayının 15-20'sine kadar devam eder. Eğer Aydın'da taze incir almak istiyorsanız Temmuz ve Ağustos aylarında almanızı tavsiye ederim. Aydın'a gelip de kuru incir almadan dönmek olmaz dedik ve en güzel kuru inciri bulmak için Germencik'e kadar gittik.

Müze ve ören yerleri

Aydın ili turizm sektöründe önemli yer tutan şehirler arasında. Kültür ve turizm varlıkları, Aydın bölgesinde önemli yer tutuyor. İl genelinde 4 müze ve 21 önemli ören yeri bulunuyor. Ayrıca, 700 civarında, kültür varlığı tespit edilmiş.  Bunun yanı sıra sahil turizminde 150 km' lik sahil şeridi ile Aydın ziyaretçilerine harika deniz ve müthiş bir kumsal sunuyor. Aydın'da Akdeniz iklimi hakim olduğu için yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılık ve yağışlı geçiyor. Afrodisias Antik kenti il merkezine çok yakın. Kestane dağlarının hemen güney yamacında bulunuyor. İl merkezine, 1 km. uzaklıktadır. Tarih meraklıları için, görülebilecek güzel kalıntılar var. Antik kentin Argoslular ve Tralleis’liler tarafından kurulduğu sanılıyor. MÖ.334 yılında, Büyük İskender’in kenti ele geçirdiği ve daha sonraki dönemde ise, kentin, Helenistik krallar arasında, sık sık el değiştirdiği biliniyor. MÖ.133 yılından itibaren, bölge Roma imparatorluğuna geçmiş. Kent ilkçağda ürettiği deriler ve kırmızı renkli çanak-çömlek ile ünlü. Otomobil yarışların yapıldığı Malazgirt Meydanı'nda ise Alpaslan Heykelini görmek mümkün.

Efeler, Zeybekler diyarı

Efeler, zeybeklerin başı ve yöneticisidir. Zeybeklere ilk olarak Anadolu Selçuklular döneminde rastlıyoruz. Bu dönemde zeybek adının, Aydın yöresinde yolların güvenliğini sağlayan bir çeşit asker anlamına geldiğini tahmin ediliyor. Bilinen en eski zeybekler Sinanoğlu ve arkadaşlarıdır. Çoğu zeybekler devlete karşı gelip isyan etse de bir çok efe de devletle işbirliği yapmış, eşkıya takibinde devlete yardımcı da olmuş.  Hatta Osmanlı- Rus Savaşına efelerden oluşan bir Zeybek Alayı bile katılmış. Son olarak zeybeklerin kahramanlıklarını Kurtuluş Savaşımızda görmek mümkün. Kurtuluş Savaşı’nın ilk başarılı mücadelesi efeler komutasında Aydın’da yapıldı. Milli Mücadelemizin ilk topu, yine efeler komutasında Aydın’da patlatıldı. Şehrin tam merkezinde İstasyon meydanında elinde tüfeğiyle heykeli bulunan Yörük Ali Efe’nin komutasında kurulan Milli Aydın Alayı, halen ordumuzda mevcudiyetini koruyor. Zeybek oyunun adı da efelerden gelmektedir. Oyundaki birçok figür semboliktir ve efelerin yiğitliklerini anlatır. En bilinen halk oyunlarına; Harmandalı Zeybeği, Aydın Zeybeği, Kerimoğlu Zeybeği, İnce Memed, Çıtır Çıtır Basmalar, Fatma Gelin, Siyah Makarada İpliğim

ve Yandım Ayşem örnek verilebilir.

Aydın'ın ünlü acılı güveci

Aydın'a gelip de Acılı Güveç yemeden dönmek olmaz. Kuşbaşı koyun eti, soğan, domates ve acı sivri biber ile yapılan bu yöresel yemek, çökertme kebabı kadar güzel. Aydın mutfağı, zeytinyağlı yemekleri, incir, üzüm ve bunlardan yapılan şaraplar, narenciye ürünleri, turunç reçeli ve çipura, kefal, mercan ve barbunya gibi zengin balık çeşitleri ile Türkiye'nin çeşidi bol ve lezzetli mutfakları arasında. Yörenin kendine özgü diğer yemeklerinden bazıları; kulak çorbası, zeytinyağlı kırlı kızartma, zeytinyağlı taze ve kuru börülce, patlıcan kavurma, sarmaşık ve kedirgen kavurma, yaprak sarma, etli nohut yahnisi, nohutlu kereviz, etli enginar, arap saçı,ciğer sote, imambayıldı, keşkek, tandır kebap, yuvarlam, paşa böreği, cilav ayran böreği. Ayrıca turşuları da tadılmayacak gibi değil.

Gezilecek yerler

Aydın Müzesi, Arkeolojik, Nümizmatik ve Etnoğrafya bölümlerinden oluşuyor. Arkeolojik Eserler Bölümünde çeşitli dönemlere ait: el baltaları, kesici ve delici aletler, idoller, pişmiş toprak seramik örnekleri, kandiller, mask ve heykelcikler, cam objeler, altın, gümüş ve bronzdan yapılmış takılar, tıp aletleri, makyaj malzemeleri ve silahlar var. Helenistik dönem de ise, Tralleis heykeltıraşlığının en güzel örnekleri de burada sergileniyor. Bunlar: Athena büstü, Nike heykeli, Satyr heykeli. Ayrıca: bir mezar odası var. Özellikle, görmenizi öneriyorum. Nümizmatik Eserler Bölümünde, Grek, Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu, Osmanlı gibi çeşitli dönemlere ait, gümüş, bakır ve bronz sikkeler sergileniyor. Özellikle: Roma döneminde yapılmış olan, Roma imparatorları sikke koleksiyonu olan “Kızıldere Definesi” muhteşem bir güzellik sunuyor. Bu define MS.40-270 yılları arasında görev yapan 29 imparator ve 9 imparatoriçe tarafından bastırılan sikkelerden oluşuyor. Etnoğrafik Eserler Bölümü, bölgenin halk sanatı ürünleri burada sergileniyor. Halı, kilim, cicim, sumak gibi, dokuma ürünleri, efe kıyafetleri, sırmalı-simli kadın kıyafetleri, oyalı yazmalar, tepelik, kemer, kolye, bilezik, küpe ve yüzük gibi gümüş takılar, hamam takımları, el yazması Kuran ve kitaplar, sigara ağızlıkları, sahan, ibrik, sefer tası, kazan ve sini gibi bakır mutfak kapları, dibek, kahve değirmeni, takunya gibi ahşap eserler sergileniyor.

Teleferik ile Aytepe

Aydınlılar için Pınarbaşı Mesire Alanı olması nedeniyle çok önemli. Şehrin ortasında, geniş bir yer kaplayan yeşil alanı sayesinde çok kalabalık oluyor. Pınarbaşı'nın bir diğer özelliği ise tüm Aydın'ı kuşbakışı seyredebileceğiniz Aytepe'ye kalkan teleferiklerin bulunduğu yer olması. Pınarbaşı'ndan  teleferikle Aytepe'ye çıktık. Burası yemyeşil ağaçlarıyla adeta saklı bir bahçe gibi. Aydın'ın tepeden görüntüsü ise zakkum çiçeklerinin eşliğinde doyumsuz. Hele bir de gün batımına denk geldiyseniz, o anı sakın kaçırmayın. Bu alanda çay bahçeleri, piknik alanları, havuzlar, etkinlik alanları, yürüyüş yolları, şelale, mescid, dere, dev oyuncaklar ve kocaman kocaman ağaçlar bulunuyor. Aydın'ın nesi meşhur diye sorduğumuz herkesin lafı bir şekilde deve güreşlerine getirmesi ilgimizi çekti. Aydın'ın bir çok ilçesinde geleneksel olarak düzenlenen deve güreşleri her yıl bir çok ünlü devenin katılımıyla düzenleniyor. Pehlivan develerin güreşleri Aydın'da büyük ilgi görüyor. Aydın'ın tüm bölgelerinde yapılan deve güreşleri bir geleneğin devamı gibi. Kasım-Mart ayları arasında yapılan deve güreşleri en az bir futbol maçı kadar izleyici topluyormuş. Şampiyon develerin ise büyük itibar gördüğü söyleniyor.