Boğaz hakkında kısa bilgi

Çanakkale Boğazı’nın uzunluğu Seddülbahir’den Gelibolu’ya kadar 61,8 kilometredir. Boğaz’ın Ege Denizi’ne açıldığı yerde iki sahilin birbirine uzaklığı 3200 metre olup hemen sonra her iki taraftaki kıyılar birbirinden uzaklaşarak genişlik 7000 metreye ulaşır.

25 km kadar yukarı çıkıldığında ise yeniden azar azar daralır. Çanakkale ile karşısındaki Kilitbahir arası 1200 metreye iner. Bu dar kısımdan sonra Gelibolu’nun hemen ilerisinden Marmara Denizi’ne kadar ortalama 4-6 kilometrelik genişliğe ulaşır. Bu bölgede güneye doğru 3.04 millik bir akıntı meydana gelir. Çanakkale Boğazı’nın derinliği her türlü geminin seyrine elverişlidir.

Her çeşit düşman gemisinin Boğaz’ın 70 80 km uzunluğu boyunca herhangi bir yerinde her iki sahilden yapılacak görerek veya görmeyerek topçu atışlarıyla hedef olmaması için hiçbir engel yoktur.

Boğazın savunma düzeni

Seferberliğini ilanından önce kurulan ve Alman askerlerinden teşkil edilen “Tahkim Heyeti”, müstahkem mevkiin tahkiminde değişiklik yapılmasını kabul ettirmiş ve hatta Boğaz girişindeki tahkimattan bazı topları kaldırtarak yerlerine daha uzun menzilli toplar koydurmuşlardır.

Mayın hatların lüzumsuz olduğunu, onun yerine torpido bataryalarının konulmasının uygun olacağını söylemişlerdir. Seferberlik ilan edilince bu heyetin yapmak istediği değişiklik tamamlanamadan yarım kalmıştır. Yine eski tahkimatın takviyesi önem arz etmiştir.

Bu durumda Edirne Kalesi’nden getirilen eski toplarla, gemilerden sökülen toplar Boğaz’ın savunma planındaki yerlerine konulmuşlardır. Ayrıca Boğaz’a dört torpido, iki gambot ve bir uçak timi gönderilmiştir. 

Çimenlik ve Kilitbahir tabyalarında torpido istasyonları kurulmuştur. Eski Mesudiye zırhlısı ise, toplarından istifade edilmek üzere Kepez kuzeyine demirlettirilerek sabit batarya şeklinde kullanılmak istenmiştir.

Almanların ısrarı üzerine Mesudiye zırhlısının iki adet 25’lik topu da mevzilendirilmiştir. Bunun hatalı olduğu 3 Aralık 1914 günü çok açık bir şekilde görülmüştür. O gün öğle vakti erler yemek yerken Boğaz’a gelen bir İngiliz denizaltısı, Mesudiye zırhlısını torpillemiştir. Gemi infilak ederek yan yatmış ve mürettebatın çoğu şehit olmuş ve tek mermi atamadan elden çıkmıştır.

Düşman gemilerinin tertiplenmesi

Boğaz önünde toplanan 14 İngiliz, dört Fransız muharebe gemisi, bir kruvazör ve destroyer, denizaltı gemisi, iki uçak gemisi ve daha geride lojistik gemiler, Limni Adası’nı deniz üssü olarak işgal edilmiştir.

Venizelos bu adanın Yunanistan’a ait olduğunu Türkiye’nin henüz tasdik etmemiş olması nedeniyle İngiliz ve Fransız gemilerinin burayı Türk toprağı gibi işgal edebileceklerini ve bu hususun Yunanistan’ın tarafsızlığına zarar getirmeyeceğini bildirmiştir.

19 Şubat 1915 saat 09:30

Deniz saldırısı altı muharebe gemisinin ateşleriyle başlatılmıştır. Saat 14:00’te gemiler 5-7 km kadar Boğaz’a okumuşlarsa da kıyı bataryalarımızdan açılan ateşlerle bir gemi isabet almış ve saat 17:20’de amiral daha fazla zayiat vermemek gayesiyle gemilerini geri çekilmiştir

25 Şubat günü

Beş gün süren kötü fırtınalı havadan sonra sekiz muharebe gemisi ile yeniden taarruz edilmiştir Bu sekiz geminin dördü Türk top mevzilerinin dışında atışa başlamışlar, ancak yine iki gemi yaralanmıştır. Buna mukabil Orhaniye tabyası ve giriş istihkâmları saf dışı kalmıştır. 

27 Şubat 1915

Gece mayın tarayıcı gemiler muharip gemilerin himayesinde Boğaz’a girmiş, bunların arkasından da içinde obüs topları bulunan üç muharebe gemisi muharebe durumu almıştır. Gaye, orta kesimde bulunan Boğaz tabyalarının toplarını imha etmektir.

Gemilerin biri su kesiminden yaralanınca saat 16.00’da geri çağrılmıştır. 1 Mart 1915 günü dört gemi ve müteakip günlerde mayın tarama faaliyeti gösterilmişse de bir başarı sağlanamamıştır. Bu meyanda her iki sahile iki bölük kadar deniz piyadesi çıkarılmış ise de başarı sağlayamadıkları için geri alınmışlardır.

İkinci taarruz

Düşman ilk teşebbüsünün başarısızlığından ders almamış ve ikinci defa 18 Mart 1915’te donanma ile Boğaz’ı geçme teşebbüsünde bulunmuştur. Bu defa donanma Boğaz’dan geçtikten sonra kara birliklerinin tabyalarını işgal için karaya çıkarılması kabul edilmiştir. Planın esas sahibi Amiral Karden’in teklifleri kabul edilmediğinden, hastalığını bahane ederek görevden ayrılmıştır.

Müteakip safha harekâtı yürütmek üzere komutayı Amiral Dö Rebek almıştır. Dö Rebek’in planına göre Çanakkale Kilitbahir istihkâmları ile torpillenmiş sahayı savunan ve koruyan bataryalar tahrip edilerek Boğaz geçilmek istenmiştir.

Birinci hat gemileri

Birinci hatta dört İngiliz muharebeye gemisi 1200 yardadan merkez tahkimatını bombardıman edecek, ikinci altı Fransız iki İngiliz muharebe gemisi 8000 yardadan bombardımana başlatacaktı. Üçüncü hattaki sekiz İngiliz muharebe gemisi ise, bombardımanın başlamasından 4 saat sonra ikinci hattaki Fransız gemilerini değiştirecekti.

18 Mart günü

Muhteşem armada (!), 10.30’da Boğaz’dan içeri girince merkez tahkimatıyla giriş tahkimatı arasındaki otobüs bataryalarımız tarafından ateşle karşılanmıştı. Saat 12.00’de ikinci hattaki Fransız gemileri birinci hattın arasından geçerek 10.000 yardaya yanaştı ve batarya ateşlerimizle karşılanmıştı.

Saat 13.45’te mayın tarayıcıları ileri sürüldü. Fransız gemileri 9000 yardaya kadar sokuldular ve üç gemi isabet aldı. Bouvet, Golowa, Soufrene… Bunlardan Bouvet karanlık limana son gece dökülen mayına çarparak batmıştır.

İhtiyattaki İngiliz gemilerinden mürekkep üçüncü hattakiler, Fransız ve İngiliz gemilerinden mürekkep olan ikinci hattaki gemileri değiştirmek üzere ilerledi. 14.30’da 12.000 yardadan ateş açtı 10.000 yargıya sokuldu. 15.15’te Irresistibl’da bir patlama olduğu ve sonra mayına çarparak battı.

Donanma Komutanı 17.10’da çekilme emrini verdi. Çekilme sırasında Ocean isimli muharebe gemisi de mayına çarparak battı. Böylece Boğaz’ın zorlanması başarısızlığa uğradı. Düşmanın mayın tarayıcıları ancak dokuz mayın kuşağının ikisini temizleyebilmişlerdi.

Kullanılan silahlar ve avantajlar

Bu savaşta Türklerin elinde 78 adet ateşli top olmasına rağmen müttefiklerde 274 gemi topu vardı. Alman tahkim heyetinin Boğaz’ın içinde kuvvetli bulunması tezini savunup uygulaması normal idi.

Bu harekâtta adi ateşli toplar zırh ile seri ateşli toplar ise toprakla mücadele etmiştir. Buna göre başarı, kale toplarının ve Türk topçularının üstün sanatkârlığı, Türk kudret ve feragati mayın zaferin kazanılmasında etkin olmuştur.

Sonuç: Denizden Boğaz’ı geçemeyeceğini anlayan işgalci güçler, 1915 yılın Nisan ayında kara muharebelerini başlatacak ve can almaya devam edecektir. Bugün Ukrayna’da yaşanan ve ekranlara yansıyan acı ve çilelerin binlercesi Çanakkale cephesinde yaşanmıştır. Tabii bunları ekranlarda göremedik, göremiyoruz. İnsan olmak görünenlerle değil anlatılanlarla da hislenmek, acı duymak demektir. Tanrı bizleri zorunlu olmayan savaş gibi cinayetlerden korusun!