Yaşlılık dönemi çocukluk yıllarına geri dönme diye tabir edilir. Toplumsal yapı gereği yaşlılarımıza değer verip son anlarına kadar yanlarında olsak da  yaşlılık dönemi çok eskiye dayanan bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Tıp alanındaki  ilerlemelere rağmen yaşlılık bazı yönlerden hâlâ ‘zahmete ve kedere’ yol açıyor. Yaşlılarımızın ve bizlerinde ömrümüz yeterse gireceğimiz o dönmede yaşanılan sıkıntıları ve zorlukları ve devletin yaşlılara sunduğu hizmeti haberimizde değerlendireceğiz.

Yaşlılık ve Bunama 

Bunama yaşlıların en büyük korkusu. Yaşlılar yaşamlarında biriktirdikleri değerli anılarıyla birlikte beyinlerinin kontrolünü kaybetmekten en çok endişeleniyor. Toplumlar  zihinsel çöküşü yaşlılığın bir parçası olarak görse de herkesin en büyük korkusu unutkanlık olsa gerek.

İsimleri unutuyor ya da bellekle ilgili bu tür sorunların ciddi zihinsel çöküşün başlangıcı olup olmadığını merak ediyorsanız siz değerli yaşlılarımız şundan emin olun: Unutkanlık her yaşta olur ve yaşlı birinin zihinsel işlevlerinde meydana gelebilecek değişikliklerin nedeni her zaman bunama değildir.*New York’taki Staten Island Üniversite Hastanesi’nde Davranış Bilimleri Başkanı olan Dr. Michael T. Levy’ ye göre ileri yaşlarda bir ölçüde hafıza kaybı yaygın olarak görülse de, çoğu yaşlı, zihinsel yetilerinin kontrolünü yaşamının sonuna dek tamamen elinde bulunduruyor. Genellikle gençlerin bazı bilgileri yaşlılara kıyasla daha hızlı hatırladığı doğrudur. Ancak nöroloji uzmanı Richard Restak’ın da dediği gibi “Hız etkenini saymazsak genellikle yaşlılar en azından gençler kadar iyi performans sergiler.” Üstelik uygun eğitim verildiği takdirde sağlıklı beyinleri öğrenmeye, hatırlamaya, hatta bazı özel yetenekler yönünden gelişmeye devam ediyor.

Yaşlılarda Hafıza Sorunları ve Tedavi Edilebilir Durumlar

Yukarıdaki yazımızda her unutkanlığın bunama olmadığı yaşlıların hayatta kaldığı sürece çoğunun hafızasının yerinde olduğunu belirttik. Peki ya biri bellekle ilgili daha ciddi sorunlar yaşıyorsa ne olacak? Bu durumda bile, sorunun bunama olduğu sonucuna varmakta acele edilmemeli. Yaşlılıkta ortaya çıkan tedavi edilebilir başka birçok sağlık sorunu; bellek sorunlarına ve aniden ortaya çıkan zihin karışıklığına yol açabilir. Böyle rahatsızlıklara genelde “yaşlılık” ya da “bunaklık” damgası vurulur, hatta yanlış bilgilendirilmiş uzmanlar bile bazen bu hataya düşer. Bu, yaşlıları hem küçük düşürür hem de gerekli tıbbi tedaviyi görmelerini engelleyebilir. Acaba bu rahatsızlıklardan bazıları nelerdir?

Aniden ortaya çıkan zihin karışıklığının nedeni kötü beslenme, su kaybı, kansızlık, baştan yaralanma, tiroitle ilgili sorunlar, vitamin eksikliği, bir ilacın yan etkileri, hatta çevredeki kafa karıştırıcı bir değişiklik olabilir. Uzun süreli stres de bellek sorunlarına yol açabilir. Ayrıca enfeksiyonların da ileri yaşta zihin karışıklığına yol açtığı biliniyor. Yaşlılarda hafıza kaybının ve zihin karışıklığının bir nedeni de depresyon olabilir. Dr. Levy şöyle diyor: “Zihin karışıklığının aniden ortaya çıkması asla göz ardı edilmemeli veya hemen ‘bunama’ damgası vurup, umutsuz bir vaka olarak görülmemelidir.” Kapsamlı bir sağlık kontrolü, belirtilerin ardındaki nedenin tespit edilmesine yardımcı olabilir.

Yaşlılarda Depresyon 

Depresyon insanlar için yeni bir şey değildir. Çok eski dönemlerde bile depresyon görülmüş ancak tıp yeterince gelişmediğinden insan ruhunun buhranı teşhis edilememiştir. Günümüzde bunun teşhisi çok rahat bir şekilde konulsa da Ancak ne yazık ki yaşlılarda depresyon genellikle teşhis edilmiyor ya da yanlış teşhis konuyor.

Yaş ilerledikçe insanların daha fazla moral bozukluğu yaşadığı ve huysuzlaştığıyla ilgili yaygın yanlış görüş yüzünden, belirtiler hem başkaları hem de bizzat yaşlılar tarafından yaşlanmanın bir parçası olarak görülebilir. Ancak uzun  süreli ağır depresyon, normal bir üzüntü halinin tersine, ciddi sonuçlara yol açabilen ciddi bir hastalıktır ve göz ardı edilmemelidir. Tedavi edilmezse ağırlaşabilir ve kökleşebilir; öyle ki umutsuzluğa kapılan hasta intihara kalkışabilir. Dr. Levy’nin dediğine göre yaşlı kişilerde görülen depresyonun acı tarafı “tüm ruhsal hastalıkların en kolay tedavi edilebileni olmasına rağmen, en çok ölüme yol açabilen rahatsızlık olmasıdır.” Eğer depresyon sürerse hastanın, ruhsal bozukluklar konusunda uzman biri tarafından tedavi edilmesi gerekebilir.

Yaşlılarda  değersizlik duygusu

Geçmişte yaşlılar daha fazla değersizlik duygusuna kapılsa da 21. yüzyılda bile ileri yaştaki kişilerde böyle duygulara sık rastlanmaktadır. Onlar artık işe yaramayan kişiler olarak görülmekten korkuyorlar. Sağlık sorunlarının yol açtığı kısıtlamalar yetersizlik hissine neden oluyor ve mecburi emeklilik de kişinin özsaygısına zarar verebiliyor. Bizler onlara değerli olduklarını çok basit hareketlerle gösterebiliriz. Birleşmiş Milletlerin bu konuda yayımladığı bir raporda  ‘okulda ve günlük hayatta öğrenme yoluyla kendini geliştirmeye devam etmeyi, toplumsal organizasyonlara katılmayı ve dinsel faaliyetlerde bulunmayı’ öneriyor. Dergi' de bir örnek veriliyor. Bir  fırıncı ustası Ernest (İsviçre) ‘öğrenme yoluyla kendini geliştirmeye devam etmenin’ ne kadar yararlı olduğunu gösteriyor. O, 70’li yaşlarındayken bir bilgisayar almaya ve nasıl kullanıldığını öğrenmeye karar verdi. Teknoloji onun yaşındaki birçok kişinin gözünü korkuturken acaba o neden böyle bir karar aldı? Ernest “Öncelikle yaşım ilerledikçe zihnimi aktif tutmak için” diye cevap veriyor. “İkinci olarak da teknolojiden geri kalmamak için, çünkü teknoloji Mukaddes Kitap hakkında araştırma yapmama ve İsa’nın takipçilerinin cemaatinde daha faal olmama yardımcı oluyor.”

Verimli işlerle uğraşmak yaşlıların birçok temel ihtiyacını karşılayabilir: Kişinin yaşamda bir amaca sahip olmasını sağlar, doyum duygusu verir, hatta bir ölçüde gelir bile sağlayabilir. 

Türk aile toplumunda yaşlıların yeri ve önemi Toplumların yaşlılara gösterdiği birbirinden oldukça farklı davranış şekilleri vardır. Bunlara neden olan ise çevresel koşullar, yaşam şekilleri, innç, kültür ve töre gibi temellere dayanır. Türk toplumunda yaşlılarda gerek aile içinde gerekse aile dışında önemli bir yeri vardır. Eski Türk Toplumundan itibaren toplumun yaşlılara affettiği saygı şekli ve seviyesi her zaman yüksek olmuştur. Bunu saygı ile gerekse gerçekleştirdiğimiz ritüeller ve davranış şekli ile gösteririz. Buna ek olarak yaşlıların elinin öpülmesi, bayramlarda ziyaret edilmesi, yaşı ne olursa olsun kendimizden yaşça büyüklere saygı gösterilmesi yaşlılara verilen önemi gösterir. Türk kültüründen yerleşmiş olan sevgi ve merhamet duygusu yaşlıya olan ilgi ve saygının ailelerin odak noktası olmuştur. 

Devletimizin  yaşlılara sağladığı imkanlar neler

Devlet hasta, yoksul ya da kimsesiz yaşlılar için evde sağlık, bakım parası, yaşlılık maaşı gibi birçok imkan sunuyor.

Maddi anlamda zor durumda olan, hasta, başkasının bakımına muhtaç ya da kimsesi olmayan yaşlılara özel birçok destek sağlanıyor. Evde bedava sağlık hizmeti, bakım parası, huzurevi hizmeti, elden maaş gibi bu imkanlardan kriterleri sağlayan tüm taşlılar yararlanabiliyor.

‘2022 AYLIĞI’ BAĞLANIYOR 

Yaşlı ve maddi durumu kötü olanlara da üç ayda bir 754 lira ödeme yapılıyor. Buna 65 yaş aylığı veya 2022 aylığı deniyor. Yaşlılık aylığı için ilçedeki kaymakamlıklara veya Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne (Telefon: 0 312 415 50 00) başvuru yapılabilir. 

AMBULANS HİZMETİ 

Başta İstanbul Büyükşehir Belediyesi (ALO 153) olmak üzere birçok belediye yaşlı ve engellilere özel bedava ambulans hizmeti sunuyor. Bunun için yaşlıların bulunduğu yerdeki belediyeleri aramak yeterli. 

AKRABAYA 1.027 LİRA 

Yaşlı olduğu için bakıma muhtaç kişilerle aynı çatı altında yaşayanlara, evde bakım aylığı ödeniyor. Bu ödeme aylık 1027 lira. Evde bakım aylığı için yüzde 50 ve üzerinde engelli raporu alınmalı. Maaş yaşlıya değil bakana veriliyor. Başvuru, ‘Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü’ne veya varsa ilçe müdürlüklerine yapılıyor. 

KARŞILIKSIZ SAĞLIK HİZMETİ

Devlet, engelli ya da çok yaşlı olduğu için bakıma muhtaç kişilere evde sağlık hizmeti veriyor. Bunun için bir bedel de istenmiyor. Başvuran herkese bu hizmet veriliyor. Bunun için bir devlet kurumuna başvurmak da gerekmiyor. Sadece “444 3 833” numaralı telefonu aramak yeterli. 

BEDAVA ULAŞIM İMKANI

65 yaş ve üzeri olanlar şehiriçi demiryolu, denizyolu ile ulaşım ve otobüslerle toplu taşımalardan ücretsiz yararlanıyor. Yaşlılar, demiryolları ve denizyollarının şehirlerarası hatlarından ise yüzde 50 indirimli olarak yararlanma hakkına sahip. 

UCUZ KONUT FIRSATI

TOKİ’nin yaptığı konutların yüzde 25’i emeklilere ayrılıyor. Ayda 250 TL’den başlayarak bu konutlara sahip olmak mümkün. Bilgi için ‘444 86 54’ numaralı telefonu arayabilirsiniz. Ayrıca Emekliler Derneği de konut projeleri için çalışma yapıyor (Telefon: 0 312 230 34 28). 

EVDE MAAŞ İMKANI 

Yaşlı ve emekliler, sağlık durumları nedeniyle PTT veya bankalardan maaş çekemiyorsa evde ödeme yapılıyor. Bunun için SGK’ya ‘konutta maaş almak istiyorum’ şeklinde bir dilekçe vermek yeterli. 

Elimizden Geleni Yapalım...

Birçok toplumda sonraki nesillere bilginin yanı sıra ahlaki ve manevi değerler aşılayan kişiler yaşlılardır. Yaşlılar yaşanmışlıklardır. Bir nevi tecrübenin vücut bulmuş halidir. Her olayı deneyimlemiş, gerçekçi bir bakış açıları ortaya çıkarmışlardır. Onlar yüzyıllar arasındaki bağlantıyı sağlıyorlar. Zincir gibi kuşaktan kuşağa tarihimiz, gelenek ve göreneklerimizi aktarırlar. Onlar soyağacımızın kökleri ve bizi bir arada tutan varlıklardır. Onlar bizim ortak bağımızdır. Yaşlıların tavsiyeleri ve bir ömür deneyimin birikimi olan nasihatlerini dikkate almak gerekir. Yaşlılar günü tüm yaşlılara ve onları seven ve sayanlara kutlu olsun. İyi ki varsınız. Bekleyin, biz de size katılacağız  ömrümüz yeterse.