Konusunun uzmanı kişilerce aylar süren bir eğitimden sonra büyük bir özenle yetiştirilen arama kurtarma köpekleri felaket sonrasında depremzedelerin enkazdan kurtarılmasında önemli rol oynuyor. Arama kurtarma köpekleri, enkaz altındaki depremzedelerin bulunmasında teknolojik aletlerden çok daha başarılı sonuçlar veriyor.  Arama kurtarma görevlerinde kullanılacak köpekler henüz yavruyken özel testlerle seçiliyorlar. Yavrular 8 haftalık olduklarında K9 olmaları için eğitilmeye başlıyor. Bir yavru köpeğin K9 olabilmesi için bin saatlik bir eğitimi tamamlaması gerekiyor. İlk eğitimin tamamlanmasının ardından K9'lar özelliklerine göre ihtisas alanlarına ayrılıyorlar. Bazıları narkotik köpeği olarak eğitime devam ederken, bazıları da arama-kurtarma görevi için ayrı bir eğitimden geçiriliyor. Arama kurtarma eğitimine ayrılanlar da iz sürme, çığ altından kurtarma, selden kurtarma, yangından kurtarma, depremden kurtarma şeklinde uzmanlık alanlarına ayrılarak son bir eğitime tabi tutuluyor. Arama kurtarma K9'ları 8 yaşına geldiklerinde ise emekli oluyorlar.

Hassas bir burun yapısına sahipler

Hassas bir burun yapısına sahip olan arama kurtarma K9'ları 5 metreye kadar enkaz altındaki insanların kokusunu alabiliyorlar. Ayrıca aranan kişilerin eşyalarını koklayarak da, kayıp kişiyi en kısa sürede bulabiliyorlar. Köpekler cinslerine göre farklı koku alma reseptörlerine sahipler. Alman kurt köpekleri ve Labrador Retriever'lar 200 ila 220 milyon koku alma reseptörüne sahiptirler. İnsan burnunda ise yaklaşık 5 milyon koku alma reseptörü bulunuyor.  İnsanlar bir kekin kokusunu rahatça alabilirler. Ancak köpekler çok daha fazlasını algılayabilir. Köpeklerin burun boşluğunun içinde bulunan Jacobsen organı, üst kesici dişlerin arkasındaki ağzın çatısına açılır. Jacobsen organından gelen sinirler doğrudan beyne gider ve burundaki sıradan kokulara tepki veren diğer sinirlerin aksine, bu sinir hücreleri genellikle hiç kokusu olmayan bir dizi maddeye tepki verir. Böylece köpekler insanların tespit edemediği kokuları da algılayabilirler.  

Üç yüz metre ötedeki bir kokuyu tespit ediyorlar

Arama K9'ları deprem alanına geldiğinde hızlı bir ortam taraması yapıyorlar. Enkaz altında insan kokusunu algıladıkları andan itibaren tam yerini tespit etmek için enkazda boşluk aramaya başlıyorlar. Bazı K9'lar kazazedelere bizzat ulaşarak, kurtarma ekiplerini havlayarak çağırıyorlar. Şayet enkaz girilecek bir yer bulamazlarsa, kurtarılacak olan kişiye ulaşılacak en yakın yeri eşeleyerek ve uluyarak kurtarma ekibini yönlendiriyorlar. Koklama ile arama yapan bu köpekler havada bulunan parçacıkları algıladıklarından, hava koşulları çalışmalarında önemli rol oynuyor. Rüzgar, rüzgarın yönü ve şiddeti, sıcaklık, soğuk, yağmur, kar ve nem K9 köpeğin çalışma yeteneklerini etkiliyor. Hayat kurtaran bu köpekler 150 dönümlük bir alanı tarayarak, 300 metre ötedeki bir koku kaynağını tespit edebilir ve 5 metreye kadar enkaz altındaki insanların kokusunu alabilirler. Bazı köpek cinsleri diğerlerine oranla daha iyi performans gösterir. Border Collie, Alman Çoban köpeği, Golden Retriever, Springer Spaniels ve Labrador Retriever gibi köpekler arama kurtarma köpekleri için idealdirler.

Ünlü Meksika K9'ları Türkiye'de

Dünyanın en iyi arama ve kurtarma köpekleri olarak gösterilen özel eğitimli Meksika arama ve kurtarma köpekleri ülkemizde görev yaptı. Dünyanın pek çok yerinde arama ve kurtarma faaliyetlerine katılan Meksika arama kurtarma köpekleri bugüne kadar yüzlerce insanı kurtardı. Deprem başta olmak üzere, göçük, sel, fırtına gibi doğal afetlere karşı eğitilen Meksika kurtarma köpekleri dünyanın en iyi arama ve kurtarma köpekleri olarak gösteriliyor. Meksika Kızılhaçı'na ve Meksika Donanmasına bağlı olarak görev yapan özel birim tarafından yıllar süren eğitimlerden sonra yetiştirilen köpekler görev yaptıkları yerlerde umut oluyor. Meksika K9 biriminde toplam 16 eğitimli köpek bulunuyor. Her biri ülkesinde birer kahraman olarak çok seviliyorlar. Rex Belçika kurt köpeği, July siyah Labrador Retriever, Balam ve Orly Meksika Kızıl Haçı'nın bir parçası olan iki border collie. Meksika'nın arama kurtarma köpekleri, 2017 yılında Meksika'da yaşanan depremden sonra ün kazandı. Patilerini koruyan çizmeleri, özel tasarım gözlükleri ve çelik yelekleriyle deprem enkazlarına cesurca dalıyorlar. Frida isimli sarı bir labradorun önderliğinde ün yapan Meksika K9'ları umudun sembolü haline geldiler.  Bu can dostlar dünyanın dört bir yanında yaşanan felaketlerde yüzlerce insanı kurtardılar. Geçen yıl yaşlılıktan vefat eden Frida'nın adı, Meksika Donanması kurtarma ekibi tarafından onurlandırıldı. Tugayın adı artık Frida ekibi ismini aldı ve üniformalarında onun bir resmini taşıyorlar. Meksika K9'ları genellikle ağır makinelerin kullanılmasının çok tehlikeli olduğu alanlarda arama yapmak için kullanılıyor. Köpekler, koku alma duyularıyla insanları bulmak üzere eğitildiler ve bir koku aldıklarında bakıcılarını uyarmak için havlayıp yeri tırmalıyorlar.

Çeşitli ülkelerden 120 köpek görev yaptı

Deprem bölgesinde çeşitli ülkelerden gelen 120 arama kurtarma köpeği görev yaptı. Fransa’dan gelen kurtarma ekibinde görev yapan Leader isimli köpek ise canla başla sergilediği çalışma ile övgü kazandı. Bir kişiyi enkaz altında bulan Leader, depremin ikinci günü bir cam parçasına basarak yaralandı. Sağlık ekiplerince tedavisi yapılan arama köpeği tedavisinin ardından yeniden enkazların arasına daldı. Türkiye'deki arama kurtarma çalışmalarına eğitimli köpekler gönderen ülke sadece Meksika ve Fransa değil. Macaristan, Yunanistan, Hırvatistan, Almanya, Ukrayna, Çekya, Japonya, Libya, Polonya, İsviçre, İngiltere ve Birleşik Devletler 'den de arama kurtarma köpekleri deprem bölgesinde görev yapıyor.

Depremin isimsiz kahramanları

Arama ve kurtarma çalışmalarında ülkemizden de arama kurtarma köpekleri görev yaptı. TSK İnsani Yardım Tugayı Arama Kurtarma Taburu’nda yer alan Sıla isimli köpek Malatya'da devam eden arama kurtarma çalışmalarında umudun ismi oldu. 7 yaşındaki arama-kurtarma köpeği, Malatya'daki enkazlardan 12 kişinin kurtarılmasına yardımcı oldu. AFAD’ın Van ekibiyle birlikte Malatya’daki çöken binalarda görev yapan 4 yaşındaki Arama Kurtarma köpeği Köpük ise enkazdan 6 kişinin çıkarılmasına yardım etti. Golden Retriever cinsi Köpek 72 saat aralıksız görev yaptı.  Hatay'ın Samandağ ilçesinde sürdürülen arama kurtarma çalışmalarına karılan Tetik isimli köpek 82 enkazı tarayarak 15 depremzedenin kurtarılmasını sağladı. Hatay'da görev yapan arama kurtarma ekiplerine yardımcı olan Alfi isimli köpek 172 enkazı koklayarak 2 kişinin kurtarılmasını sağladı. Sarıyer Belediyesi'nin bir K9 üyesi olan Şilan, arama kurtarmalarda çocuk sesine duyarlı olarak eğitildi. Şilan üç günde üç kişinin yerini tespit etti.

En çok onlar tercih ediliyor

Cesaretleri ve bağlılıkları benzersiz olan Alman kurt köpekleri, en iyi K9 köpekleri arasında gösterilmekte. Bir köpeğin sahip olabileceği en üstün özelliklere sahip olan Alman kurt köpekleri evcil hayvan olarak beslenmeye uygun olmadıkları için arama ve kurtarma köpeği olarak eğitiliyorlar.  Yüksek enerjiye sahip Alman kurt köpekleri diğer köpek cinsleri içerisinde en soğuk yapıya sahip köpekler ve her olaya son derece şüpheci yaklaşıyorlar.  Golden Retriever'lar ise tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en popüler evcil hayvanlar arasında yer alır. Sakin tabiatlı, zeki ve eğitilebilir bir tür olan Golden Retrieverlar, bu özellikleri sayesinde arama ve kurtarma köpekleri için tercih ediliyorlar. Çok hareketli ve enerjik olan Bloodhound cinsi ise iz sürme becerisinden ötürü seçilen köpekler arasında.