Yaş sebze ihracatımızda domates önemli bir yer tutuyor. Bunun büyük bir kısmı da Rusya'ya gidiyor. Peki ülkemizde domates el yakarken nasıl oluyor da Rusya'da domatesin perakende ortalama kilogram fiyatı 97 ruble yani 11,5 TL olabiliyor? Ülkemizde marketlerde domates 17,45 TL, kokteyl domates 22,90 TL, salkım domates 28,90 TL, şeker domates 39,80 TL'ye satılırken, semt pazarlarında ise ortalama 18,50 TL'den alıcı bulmaya çalışıyor. Bir çok kişi bu yüksek fiyatlar nedeniyle domatese hasret kaldı.  Yaş domatesin yanı sıra kurutulmuş domates de el yakıyor. 150 gramlık paketlerde satılan kurutulmuş domatesin kilosu 249 TL. Domates fiyatları göçmen kuş misali uçup gitmeye başlayınca, haliyle salça da bundan etkilendi. 1 kilogram köy domates salçası 37,40 TL, domates suyu ise 1 litresi 76,85 TL. Peki neden domates fiyatları bu kadar arttı? Ne zaman fiyatlar düşmeye başlayacak. Başta Rusya'nın ithalat yasağını kaldırıp, ülkemizden eskisi gibi domates alamaya başlamasının etkisi hiç kuşkusu var. Ancak asıl fiyatları etkileyen ise domates üretim bölgelerimizde uzun süredir devam eden soğuk ve yağışlı hava. Soğuk hava domates üretimi yapan çiftçiyi olumsuz yönde etkiledi. Bu dönemde domates üreticisi donsuz bir güne uyanmak için dua ederken, aşırı nemli hava ürünlerde bir çok hastalığı da beraberinde getirdi.  Ancak havaların ısınmaya başlaması, yeni domates hasadının yapılacak olması, fiyatların düşmesini sağlayacağı umut ediliyor.

Domates çeşitler

Bir zamanlar soframızdan hiç eksik etmediğimiz şimdilerde ise el yakan fiyatları yüzünden ancak tezgah üzerinde seyrettiğimiz domatese neredeyse hasret kaldık. Ama eskiden öylemiydi ya? Domatesi sabah kahvaltılarında söğüş olarak, öğlen yemeklerinde salatada küp, küp keserek, akşam yemeklerinde ana yemeğin kenarında, karnıyarığın ve biber dolmasının üstünde ya da çorba olarak, belki de en çok tükettiğimiz sebzelerin başında gelirdi domates.  Kurutulmuşunu, salçasını,püresini ve domates suyunu saymıyorum bile. Bu kadar iştahla yediğimiz domateslerin renk, şekil ve kokusu açısından bir çok çeşidinin olduğunu biliyor muydunuz? En çok tükettiğimiz ama belki adlarını bilmediğimiz domatesleri sıralayalım isterseniz. Sıcağa dayanıklı porter domates, marglobe domates,manitoba domates, saksılık iri boy manitoba, sarı söğüşlük dev belçika domatesi, kokulu şeftali domatesi, abe lincoln domatesi, ananas domatesi, karaorman domatesi, erkenci yayla domatesi, kahvaltılık Kellogg turuncu domates, kiraz domates, çeri domates, salkım domates Çekoslovak domatesi, pembe sultan domatesi ve Selanik domatesi.

Domates fidesi

Yerel tohumların gelecek nesillere aktarılması amacı ile çalışmalarını sürdüren Belediyeler fide dağıtımlarına devam ediyor. Ata tohumunun yaygınlaşması ve süreklilik kazanması için çıktıkları yolda önemli mesafeler kat eden Belediyeler, ata tohumlarından üretilen milyonlarca domates fidesinin dağıtımını üstleniyorlar. Efeler’de Koçarlı pembe domatesi fideleri, Kayseri'de ata tohumu olan 'Karahıdır'dan yetişmiş kök organik domates  fidesi vatandaşlarla buluşuyor. Bu ve benzeri projelerle üretimin değeri ortaya koyulurken, tarım bilinci büyümeye devam ediyor. Bahçesi olmayanlar ise balkonda saksılarında bu tohumları yetiştirerek çocuklarına hatta torunlarına örnek oluyorlar. Böylece alfa kuşağı adı verilen bir nesle tarım bilinci aşılanmış oluyor.

Faydası çok ama almak zor

Kurutulmuş domatesin faydaları saymakla bitmiyor. Ancak kilosu ise yaş domatesten daha fazla el yakıyor. Kurutulmuş domatesin kilosu tamı tamına 249 TL'den satılıyor. Fiyatı çok yüksek olduğu için Marineli kuru domatesler 150 gramlık paketlerde satılıyor. Güneşte kurutarak saklama yöntemi Antik Mısır'dan günümüze kadar gelen kadim bir gelenek. Anadolu'nun pek çok yerinde halk, yazın kızgın güneşin altında kuruttuğu domatesleri her mevsim tüketme imkanı buluyorlar. Şimdi gelelim kuru domatesin faydalarına. Güneşte kurutulmuş domatesler C vitamini bakımından oldukça zengin bir yapıya sahip. Lif açısından da çok zengin olan kurutulmuş domatesler, ayrıca A, vitamini ve potasyum, K, B1 ve B2 vitaminleri, kalsiyum, demir, folat ve mangenez içeriyor. Domatesler güneşte kurutulduğu için besin değerlerini ve vitamin ve minarel değerlerini koruyorlar. Zeytinyağı ile pişirildiğinde ise besin değeri katlanarak artıyor. Kolesterol ve yağ içermeyen kurutulmuş domatesler, kalori değeri bakımından da düşüktür. Besleyeci özelliğinin yanı sıra son derece lezzetli olan kurutulmuş domatesler, lif açısından zengin oldukları için sindirimi kolaylaştırıcı bir etkiye sahip. Domates'in yüzde 95'i su olduğu için, güneşte bu sıvı kısmı ayrışır. Yaklaşık 14 kg yaş domatesin kurutulmasıyla, 1 kilogram kurutulmuş domates elde edilir. Bu da neden fiyatının bu kadar pahallı olduğunu açıklıyor sanırım.

Yararları saymakla bitmez

Yaş domates tam bir sağlık deposu. Kalp ve damar hastalıklarına karşı koruyucudur, bunun yanında felç riskini en aza indirir. İçeriğindeki C vitamini, likopen ve diğer antioksidanlar sayesinde kansere neden olduğu bilinen serbest radikallerin oluşumuyla mücadeleye yardımcı olabilir. Böbrek ve safra taşlarının düşürülmesinde yardımcıdır. Bağırsakların düzenli çalışmasını sağlayarak herkesin dert yandığı kabızlığı giderir. Domateste bulunan likopen, kan basıncını düzenlemeye yardımcı olur. Domatesler ayrıca kan basıncı seviyelerini düşürdüğü bilinen bir mineral olan potasyum açısından da zengindir. Domates suyu; vücut ağırlığını, vücut yağını ve bel çevresinde biriken yağı önemli ölçüde azaltmaya yardımcı oluyor. Ayrıca kilo vermeye de katkı sağlıyor. Büyük bir antioksidan kaynağı olmasının yanı sıra domatesler lif bakımından da zengindir ve kalorisi düşük bir sebzedir. Böylece tokluk hissini artırıp kalori alımını azaltarak kilo kaybına yardımcı olurlar.

Çözüm saksıda domates

Önümüzdeki günlerde domates fiyatlarının düşmesi beklene dursun,  kentlerde  yaşayanlar çözümü saksıda domates ekmekte buluş gibiler. Bahçesi olanlar ise en büyük ve en güzel yeri canımın içi domateslere çoktan ayırmış bile.Tohumdan domates yetiştirmek için çimlendirme tepsisinin içini bahçe toprağıyla doldurmak gerekiyor. Bölme içlerine fazla derin olmayan delikler açarak tohumları ekmek bu işe başlamanın temelini oluşturuyor. Toprağı sulayarak sürekli nemli tutmak bu işte çok önemli.  Bunları yaptığınızda kısa bir süre içinde çimlenmeye başladıklarını göreceksiniz. Domates fideleri kendilerini göstermeye başladığında tepsiyi güneş alan bir alana yerleştirmeniz ve üzerini açmanız lazım. İki hafta güneşli alanda çimlendirmeye devam edin ve sonra saksıya taşıyın. Seçtiğiniz geniş saksıları verimli toprakla ve gübreyle tıka basa doldurup üzerlerine yetiştirdiğiniz fidelerinin köklerini gömün. Domateslerinizi düzenli sulayın ve sürekli nemli tutun. Ne fazla sulayın, ne de susuz bırakın. 3.ayın sonunda domatesçiklerin pırtlamaya başladığını görüp sevineceksiniz. Toprak ve gübre desteğini sürdürerek domateslerinizin verimini artırabilirsiniz. Bol domatesli günler dileği ile..