İSTANBUL

Edirne'den Hakkari'ye, Samsun'dan Antalya'ya Türkiye'nin dört bir yanında artık mezarlıkların kimi büyük kimi küçük ama mutlaka bir şehitlik bölümü var.Edirnekapı'da üzerlerindeki bayraklarla ve tespihlerle birbirinin aynısı gibi duran mezarlar minik detaylarla birbirinden ayrılıyor; bir atkı, bileklik, kolye. Belki de ölenin hayatında en heyecan duyduğu şeyi simgeleyen o detaylar mezarların soğuk benzerliğini parçalıyor. Bir de mezar taşlarına yazılan genelde "şehitlik" ve "vatan"ı kutsayan bazısı ise sadece "ölüm"ün gerçekliğini anlatan şiirler. Her çeşit, rengarenk çiçek sulanıyor, mezarlar yıkanıyor, kimi daha çok Kuran okuyor, kimi oğluyla konuşuyor uzun uzun ya da sadece mezar taşlarını okşuyor.

ŞEHİT MEZARLARI 13 BİN’DEN FAZLA

İstanbul’un fethi sırasında şehit olan askerlerimizin topluca gömüldüğü alan olan Edirnekapı Şehitliği, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti dönemindeki her savaştan şehitlerimizin defnedildiği İstanbul’un en eski şehitliğidir. 1453 yılında yapılan şehitlik, 1926 yılında Şehitlikleri İmar Cemiyeti tarafından onarımı daha sonraki yıllarda, Türk Şehitlikleri İmar Vakfı olarak bakım ve yenilenmesi yapılmıştır. 225 dönüm olup Sakızağacı ve asıl şehitlik olan Edirnekapı olarak iki kısma ayrılır. Kimlik bilgileri bilinen şehit sayısı 4000, bilinmeyen şehit sayısı ise 13.000’den fazla.

İSTANBUL’UN ENBÜYÜK ŞEHİTLİK MEZARLIĞI

Şüphesiz ki, İstanbul'un en büyük tarihi şehitliği Edirnekapı Şehitliği'dir. 1453 tarihinde İstanbul'u fethetmek için Bizans surları önünde savaşırken şehid düşen ecdadımızın Edirnekapı, Topkapı Maltepe ve Topçular arasında kalan geniş bir araziye gömülmeleri ile bu şehitlik oluşmuştur, 

İstanbul'da, Eyüp ilçe sınırları içerisinde ki Edirnekapı Şehitliği, Balkan Savaşı ile I. Dünya Savaşı ve özellikle Çanakkale Savaşlarında yaralanarak tedavi olmak için İstanbul hastanelerine getirilen ve burada şehitlik mertebesine erişen Müslüman askerlerin çoğunlukta bulunduğu bir mezarlıktır. Edirnekapı ve Sakızağacı adıyla iki bölümden oluşan şehitlikte; Osmanlı-Rus Harbi, Balkan Harbi şehitleri, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri şehitleri, Polis Teşkilatı'nın şehitleri, T.H.Y. sivil şehitleri, İtfaiye Teşkilatı'nın şehitleri, Eski Tulumbacılar ve Harp Malul ve Gazileri ‘ne ait ayrı parseller halinde şehitlikler oluşturulmuştur.

İstanbul’un fethinden itibaren şehirde yerleşen Müslümanların defnedilmesiyle oluşmaya başlayan Edirnekapı Mezarlığı’nın bazı kısımlarında bugün II. Bayezid devri (1481-1512) mezar taşlarının mevcudiyeti dikkat çekmektedir. Kanûnî Sultan Süleyman dönemine (1520-1566) ait burada başta İbn Kemal olmak üzere birçok şeyhülislâm, vezir ve paşanın mezar veya türbesi yer alıyordu. Medfun bulunan önemli kişilerin isim ve ölüm tarihleri mezarlığın tarihçesi açısından önemlidir. Kronolojik sırayla bu isimlerin bazıları şunlardır: Hz. Hâce Emîr Buhârî (922/1516), Mahmud Çelebi (dergâh vâkıfı, 922/1516), Kemalpaşazâde (Şeyhülislâm İbn Kemal, 940/1534), Zâtî İvaz Çelebi (müellif, 953/1546), İbrâhim Halebî (müderris, 956/1549), Abâdî Mehmed Çelebi (müellif, âlim, 961/1553-54), Kâmî Ahmed Çelebi (şair, müellif, 987/1579-80), Abdullah Kırîmî (hattat, 999/1591). Taşı kaybolmuş kabirler de dikkate alındığında özellikle Kanûnî Sultan Süleyman devri sonlarında önem kazandığı anlaşılan Edirnekapı Mezarlığı’na daha sonra şair Bâkî, Bekrî Mustafa, İncili Çavuş ve Itrî gibi meşhurlar da defnedilmiştir. Bunların kabirleri günümüzde mevcuttur; ancak en eski tarihli taşlar kaybolmuştur. İstisna olarak Abdullah Kırîmî’nin mezar taşı önce Ayasofya Müzesi’ne, daha sonra da Türk ve İslâm Eserleri Müzesi’ne nakledilerek korunabilmiştir. 

Edirnekapı Mezarlığı’nın en bakımlı kısmı, 1926’da kurulan Şehitlikleri İmar Cemiyeti’nin kontrolündeki Şehitlik bölümüdür. Mezarların bir kısmı başka yerlerden nakledilmiş olan Şehitlik, adaları birbirinden ayıran ve büyük muharebelerden adını alan caddelerle modern bir mezarlık halinde düzenlenmiştir. Kabirlerin çoğunluğunu mezar taşları yeni harflerle yazılanlar teşkil eder. Buradaki, sayıları 10.000 dolayında olan kabirler aile sofaları ve grup grup özel mahaller şeklinde kümelenmiştir. Bunların çoğunluğunu devlet adamları ile (askerler, saray mensupları) İstanbul esnafı ve aileleri meydana getirmiştir. En meşhur aile mezarlıklarından birkaçı Kurşuncular, Boşnaklar, Dürrîzâdeler, La‘lîzâdeler ve Seyyid Hâşimî sofalarıdır. 

Buhurizade Mustafa Itri Efendi Bu mezar Osmanlı musikisinin en büyük isimlerinden Itri'ye atfedilmiştir. Esasen Buhuri Şeyh Yakub Efendi'ye (ö.1510) aittir.

-Kami Ahmed Çelebi 16. yüzyılda yaşamış şair , alim ve kadı.

-Hüdai Mustafa Efendi 16. yüzyıl şair ve musikişinası.

-Seyyid Haşim Efendi (17. yüzyıl). Melami piri.

-Enfi Hasan Ağa Besteci.

-Süleyman Ağa Sermimar.

-Bakkal Arif Efendi Hattat.

-Köpekçi Hasan Baba 19. yüzyılda yaşamış velilerdendir.

-Abdurrahman Sami Niyazi Uşşaki Uşşaki şeyhi ve şair.

-Necatibey Mezarlığı

-İbn-i Kemal (1468 - 1536), alim ve şeyhülislam

-Baki (1526 - 1600), divan edebiyatı şâiri

-Paşmakçızade Ali Efendi (1639 - 1712), alim ve şeyhülislam

-Dürrizade Mustafa Efendi, alim ve şeyhülislam

-Dürrizade Mehmed Arif Efendi, alim ve şeyhülislam

-İsmail Zühdi, hattat

-Kuyucaklızade Mehmed Atıf Efendi

-Hafız Sami Efendi  Gazel okuma tarzının efsane ismidir.

-Hafız Kemal Gürses  Süleymaniye Camii baş müezzini ve ünlü gazelhan.

-Kani Karaca (1930-2004) Son dönemin en büyük Hafız ve hanendelerinden.

ŞEHİTLİK KISMI

-Ahmed Tevfik Paşa, Sadrazam.

-Ahmet Naim Baban

-Abdülaziz Mecdi Tolun, Mutasavvıf ve şair.

-Ahmed Şefik Okday (1909-2002), iş adamı ve yazar.

-Ali Erköse, Keman sanatçısı ve bestekar.

-Abdulbaki Fevzi Uluboy, Şair,Yazar.

-Bruno Taut, mimar

-Cüneyt Orhon, Kemençe sanatçısı

-Cevher Ağa, Abdülhamid'in başmusahibi

-Çerkes Hasan Çerkes Hasan Olayı'nın faili olan Osmanlı subayı

Doğan Nadi, Gazeteci.

-Esat Oktay Yıldıran

-Fevzi Mengüç, 8. Genel Kurmay Başkanı.

-Gerçek Davud Ağa, itfaiye teşkilatının kurucusu.

-Hasan Basri Çantay, 1. TBBM 1. Dönem Milletvekili, öğretmen, gazeteci, politikacı, fikir ve din adamı, Kur'an müfessiri.

-Hamamizade İhsan Bey (İhsan Hamami), Şair.

-Hakkı Baştunç, Neyzen, bestekâr ve eczacı.

-Hasan Tahsin Parsadan, Bestekar.

-İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Tarihçi.

-Kazım Uz Bestekar.

-Kazım İsmail Gürkan

-Leyla Saz

-Mehmed İzzet Efendi Hattat.

-Mehmed Cemaleddin Efendi, Şeyhülislam.

-Musa Kazım Göksu, Şeriye Vekili.

-Mehmet Âkif Ersoy, İstiklâl Marşı yazarı.

-Muallim Cevdet

-Mim Kemal Öke

-Nadir Nadi, Gazeteci.

-Dr. Necmeddin Hakkı İzmirli

-Nihat Sami Banarlı

-Nezih Neyzi (1923-99), Araştırmacı-yazar.

-Oğuz Atay, Türk yazar, akademisyen

-Ömer Rıza Doğrul

-Ömer Bedrettin Uşaklı, Şair.

-Ömer Lütfü Barkan, Tarihçi.

-Peyami Safa, Yazar.

-Recep Peker, Başbakan.

-Rıfat Mataracı, Jandarma Genel Komutanı.

-Dr. Rahmi Duman, Şair.

-Sünbülzade Vehbî, Şair.

-Suat Hayri Ürgüplü, Başbakan.

-Selim Rauf Sarper, Dışişleri Bakanı.

-Süleyman Nazif

-Dr. Şükrü Şenozan, Milletvekili ve Bestekar.

-Süleyman Erguner, Neyzen ve Bestekar.

-Ulvi Erguner, Neyzen ve Bestekar.

-Vedat Tek, Mimar.

-Vala Nurettin

-Yusuf Akçura

-Yunus Nadi Abalıoğlu, Gazeteci.