İSTANBUL

Gıda harcaması ile birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise yoksulluk sınırı ise  6.608,60 TL olarak değerlendirdi. Evli olmayan-çocuksuz bir çalışanın yaşama maliyetini de se aylık 2.478,33 TL olarak hesapladı.

Ücretli çalışanlar ile dar ve sabit gelirli kesimlerin aylık harcamaları içinde önemli ağırlığı olan gıdadaki fiyat artışları satın alma gücünü olumsuz etkiliyor. Özellikle sebzede görülen fiyat artışları “tanzim satışları” ile dengelenmek istenmesine rağmen kalıcı duruma henüz gelmedi.  Çoğu markette sürdürülen “enflasyonla topyekûn mücadele” kampanyasının olumlu etkisi ise başlangıçtaki olumlu etkisini yitirmeye başladı. 

Son bir ayda mutfak harcaması 20 TL artış gösterirken, yılın ilk iki ayı itibariyle mutfağa gelen ek gıda harcaması tutarı 88 TL oldu. Geçen yılın aynı ayına göre artış 392 TL’ye ulaştı. İnsan onuruna yaraşır bir yaşam için dört kişilik bir ailenin yapması gereken toplam harcama tutarı son bir ayda 66 TL artarken geçen yıla göre ek harcama gereği 1.278 TL oldu. 

TÜRK-İŞ’in verileri temel alındığında “mutfak enflasyonu”ndaki değişim 2019 Şubat ayında şu şekilde gerçekleşmiştir: 

 -Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarı bir önceki aya göre yüzde 1,00 oranında arttı.                 

-Yılın ilk iki ayında fiyatlardaki artış yüzde 4,52 oranında oldu                      

-Gıda enflasyonunda son oniki ay itibariyle artış oranı yüzde 23,97 olarak hesaplandı.       

-Yıllık ortalama artış oranı ise yüzde 18,86 oldu. 

TÜRK-İŞ esaplamasına temel alınan gıda ürünlerinin fiyatlarında Şubat 2019 itibariyle belirlenen değişim şu şekilde oldu:

-Süt, yoğurt, peynir grubunda; süt ve yoğurt fiyatı aynı kalırken, daha önce genellikle bir kilogram olan paketlerin ağırlıklı olarak sekiz yüz grama düşürüldüğü gözlendi. Buna bağlı olarak peynir kilogram fiyatında artış belirlendi. Hesaplamada tulum peyniri, kaşar peyniri vb. gibi nispeten pahalı olan peynir çeşitleri bu ay yine kapsam dışında tutuldu.       

-Et, tavuk, balık, sakatat, bakliyat ürünlerinin bulunduğu grupta; kıyma ve kuşbaşı etin fiyatı aynı kaldı. Marketler ile tanzim satış mağazasındaki fiyat farkı -örneğin bir kilogram kıymada- 9 TL olarak hesaplandı. Et ürünlerinin yer aldığı tanzim satış mağazalarında uzun kuyruklar dikkati çekti. Tavuk fiyatı geçen aya göre düştü ve fakat balık fiyatı yükseldi.  Sakatat fiyatı -dana ciğerdeki artış dışında-  değişmedi. Geçen ay fiyatı artan yumurtanın tanesi birkaç kuruş ucuzladı.   Bakliyat ürünlerinde (kuru fasulye, kırmızı-yeşil mercimek, nohut, barbunya vb.) bu ay önemli bir fiyat değişikliği olmadı.        

-Yaş sebze-meyve fiyatlarındaki artış hızı -tanzim satışların etkisiyle- azalmasına rağmen mutfak harcamasını olumsuz etkilemeye devam etti. 

-Geçtiğimiz ay yüzde 25,90 oranındaki artışla 7,00 TL olarak hesaplanan ortalama sebze kilogram fiyatı bu ay yüzde 4,71 oranındaki artışla 7,33 TL oldu. Kuru soğan fiyatı biraz geriledi, patates fiyatı aynı kaldı. Ispanak, pırasa, havuç, kabak fiyatı gerileyen sebzeler arasında yer alırken, salatalık ve pazı ile kerevizdeki artış dikkati çekti. Domates, limon, karnabahar, lahana, yer elması fiyatı değişmeyen sebzeler arasında yer aldı. Hesaplamada 18 sebze çeşidi temel alındı. Meyvede bu ay yine 7 ürün temel alınarak hesaplama yapıldı ve ortalama kilogram fiyatı yüzde 4,74 oranındaki artışla 4,64 TL oldu. Geçen ay 6,22 TL olan ortalama yaş sebze-meyve fiyatı bu ay yüzde 5,79 oranındaki artışla 6,58 TL olarak hesaplandı.    

-Hesaplama yapılırken -her zaman olduğu gibi- pazarda yaygın bulunan mevsim ürünleri esas alındı. Araştırmada ürünlerin tek tek ağırlığı yerine harcama sepetindeki meyve-sebze tüketiminin toplam miktarından hareket edildi.

-Ekmek, pirinç, un, makarna, bulgur, irmik gibi ürünlerin bulunduğu grupta; ekmek fiyatında kararlaştırılan artışın yerel seçimler sonrası uygulanacağı belirtiliyor. Makarna fiyatındaki fiyat ayarlaması dışında diğer ürünlerin fiyatı aynı kaldı.     

-Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden; tereyağı fiyatı aynı kaldı. Bazı margarin ürünleri marketlerde yer almazken ikame ürün fiyat ortalaması biraz yükseldi. Zeytinyağı ile ayçiçeği yağı fiyatı değişmedi. Zeytin fiyatı -yeşil ve siyah zeytin ortalaması olarak- bazı çeşitlerde yapılan indirimin etkisiyle biraz geriledi. Yağlı tohum (ceviz, fındık, fıstık, ayçekirdeği vb.) ürünlerinden ceviz ve ayçekirdeği fiyatı aynı kaldı ve fakat fındık ile fıstık fiyatında artış tespit edildi. Baharat (kimyon, nane, karabiber vb.) fiyatı aynı kaldı. Şeker, bal, pekmez ve tuz fiyatı da değişmedi, ancak salça zamlandı. Uygulanan kampanya çerçevesinde geçen ay biraz gerileyen reçel fiyatı bu ay yeniden arttı. Çay ve ıhlamur fiyatı ise bu ay yine değişmedi.

Çalışanların, kendilerine ve ailelerine saygın yaşam düzeyi sağlayacak bir gelir elde etmeleri esastır. Yoksulluk, genel anlamıyla, insanların temel ihtiyaçlarını karşılayamama durumu olarak tanımlanmaktadır. Yoksulluk sınırı tutarı, bir ailenin, insan onurunun gerektirdiği zorunlu ihtiyaçları karşılayabilmesi için yapması gereken harcama düzeyidir.

Türkiye’de bu konuda düzenli bir çalışma bulunmamaktadır. TÜRK-İŞ, var olan bu eksikliği gidermek amacıyla, Aralık 1987’dan bu yana düzenli olarak her ay, gıda harcaması tutarını ve buradan hareketle açlık ve yoksulluk sınırını açıklamaktadır.

Türkiye’de yoksulluk sınırı ve yoksulluğun boyutları ile ilgili ilk resmi çalışma TÜİK tarafından 14 Nisan 2004 günü açıklanan “2002 Yoksulluk Çalışması”dır.

İşçinin ailesiyle birlikte, insan onuruna yaraşır bir yaşam düzeyi sağlayabilecek harcama tutarını belirlemek için yapılabilecek hesaplamalardan biri, beslenmeye ilişkin ihtiyaçların belirlenmesidir. Dengeli beslenebilmek için, yetişkinlerin ihtiyaç duyacağı kalori miktarı ile çocukların yaşlarına göre gerekli olan kalori miktarının ne olması gerektiği hakkında bilimsel araştırmalar yapılmıştır. Sağlığın korunabilmesi için bu kalorileri sağlayacak besin miktarları yanı sıra, gerekli protein, yağ ve karbonhidrat miktarları konusunda da belirlemelerde bulunulmuştur. Bu kapsamda, farklı büyüklükteki aileler için toplam besin ihtiyacı hesaplanabilmektedir.

TÜRK-İŞ’in bu çalışmasında, dört kişilik bir ailenin, bilimsel olarak belirlenmiş beslenme kalıbı temel alınmaktadır. Anılan beslenme kalıbı, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Teknolojisi Yüksek Okulu’ndan sağlanmıştır. Günlük kalori ihtiyacının hesabında, hem yetişkin kişiler hem de genç ve çocuk nüfus dikkate alınmaktadır. Buna göre yetişkin erkek için 3500, yetişkin kadın için 2300, 15-19 yaş grubundaki erkek çocuk için 3200 ve 4-6 yaş grubundaki çocuk için 1600 kalorilik liste temel alınmıştır.