TOMBAK NEDİR?

Tombak, altın ve civa karışımından elde edilen yumuşak kıvamdaki amalgamın bakır eşyalar üzerine fırçayla sürülerek altın görünümü kazandırılan eşyalara verilen isimdir. Tombak kelimesinin Malayca’da bakır anlamına gelen “tombağa” sözcüğünün dönüşmesiyle Türkçe’ye geçtiği düşünülmektedir.

Tombaklama tekniğinin Türklerde Osmanlı öncesine kadar gitmesine rağmen Türk diline hangi tarihlerde girdiği belli değildir. Diğer toplumlarda altınla kaplama işlemi gümüş, bakır, bronz gibi farklı madenler üzerine uygulanırken Osmanlı döneminde ağırlıklı olarak bakır eşyalar üzerine uygulanmış ve bu eşyalara tombak denilmiştir.

TOMBAK NASIL YAPILIR?

Tombak tekniğinin ana malzemelerinden civa, altın ve gümüş gibi madenleri çözme özelliğine sahiptir. Civanın saf altınla karıştırılmasıyla elde edilen bileşiğe amalgam denir. Tombaklama;

• Amalgamın hazırlanması,
• Yumuşak kıvamdaki altın-civa amalgamının kaplanacak parça yüzeyine sürülmesi,
• Kaplanan parçanın kor halindeki ateşte ısıtılarak civanın yüzeyden buharlaştırılması olmak üzere üç temel aşamada yapılmaktadır.

TOMBAK EŞYA KULLANIM ALANLARI

Osmanlı’da 16’ncı yüzyıldan itibaren yoğunluk kazanan tombak kullanımı hem gündelik hayatta hem askeri alanda tercih edilmiştir. Başlarda Osmanlı sarayı ve saray mensupları için üretilen tombak eşyalar, zamanla varlıklı kimselerin de günlük hayatına nüfuz etmiştir.

Tombaklar, sofra kap kacağından temizlik eşyalarına, aydınlatma gereçlerinden askeri tören teçhizatına kadar birçok alanda sıklıkla kullanılmıştır.

TOMBAK: BAKIRI ALTINA DÖNÜŞTÜREN SİMYA

M.Ö. yaklaşık 3000’lerde kabaca altın plakalarla kaplanan eşyalar M.Ö. 1’inci binyılın ortalarından itibaren civa, altın ve ateşin kullanıldığı kimyasal yöntemin bulunmasıyla mükemmel altın yüzeylere kavuşturulmuştur. Bu yöntemle kaplanan eşyaların en güzel ve nadide örnekleri Osmanlı İmparatorluğu’nda özellikle 16-19’uncu yüzyıllar arasında üretilmiş tombaklardır.

Bu sihirli kimyayı tombak adıyla Türk maden sanatına kazandıran Osmanlı zanaatkârları, bakır ile altının mükemmel uyumunu fark ederek hem korozyon sorununu ortadan kaldırmış, hem de sivil ve askeri alanlarda kullanılabilen göz kamaştırıcı parlaklıkta zarif eşyalar üretmişlerdir. Tombak eşyaları değerli kılan sadece rengi ve parlaklığı değil civanın sağlığı bozan etkilerini göze alarak bakırı altına dönüştüren ustaların fedakârlığı olmuştur.

28 Nisan’a kadar gezebilirsiniz.